جام حذفی کشور که از سال 55 آغاز شد همانند لیگ ایران هیچ گاه منسجم و متوالی و یک پارچه بر گزار نشد همچنان که شاهد هستیم جامی با قدمت 28 ساله تاکنون تنها 18 دوره برگزار شده است. سالهای بین 57 تا 65 و 68، 71 و 76 سالهایی است که شاهد برگزاری این مسابقات نبوده ایم.



به هر صورت تیم استقلال با 4 قهرمانی و 3 نایب قهرمانی پر افتخارترین تیم جام حذفی محسوب می شود و تیم های ملوان بندر انزلی با سه قهرمانی و سه نایب قهرمانی و پرسپولیس با سه قهرمانی از دیگر تیم های پر افتخار این جام هستند.
اولین دوره رقابت های جام حذفی کشور در سال 55 و با حضور 32 تیم برگزار شد که در آن رقابت ها تیم ملوان به عنون قهرمانی دست یافت تا اولین قهرمان جام لقب بگیرد.
تیم ملوان با برتری مقابل نیروی اهواز، صنعت نفت آبادان و شهباز در نیمه نهایی رستاخیز خرمشهر را مغلوب کرد و راهیی فینال شد. تیم تراکتورسازی نیز تیم پاس را در نیمه نهایی در ضربات پنالتی مغلوب کرد تا به فینال برسد.
بازی پایانی در سوم دی ماه 1355 در استادیوم شیرودی برگزار شد که طی آن ملوان موق شد با نتیجه 4 بر 1 تراکتورسازی را در هم بکوبد و با اقتدار قهرمان نخستین دوره جام حذفی کشور شود. در دیداری که محمد صالحی قضاوت آن را بر عهده داشت عزیز اسپندار و علی نیاکانی( هر کدام دو گل) برای ملوان و عبدالله محسنی برای تراکتورسازی گلزنی کردند. بهمن صالح نیا سر مربی وقت ملوان بود و محمد بیاتی نیز هدایت تراکتورسازی را برعهده داشت.
در دومین دوره این رقابت ها در سال 56 دو تیم هما و استقلال با برتری برابر حریفان به دیدار پایانی راه یافتند. در این دیدار که در 12/4/57 برگزار شد استقلال به رهبری جکیچ با گلهای پرویز مظلومی و هادی نراقی 2 بر صفر هما را شکست داد و قهرمان شد.
اما در دوره سوم این رقابت ها که با 9 سال وقفه به علت انقلاب اسلامی و همچنین جنگ تحمیلی عراق علیه ایران در سال 65 برگزار شد ملوان در دیدار پایانی با دو گل مرحوم سیروس قایقران و محمد احمد زاده خیبر خرم اباد را مغلوب کرد و برای دومین بار قهرمان جام حذفی کشور شد.
اما در سال 66 تیم پرسپولیس هم قهرمانی جام حذفی را تجربه کرد و پس از برتری سه بر صفر در نیمه نهایی برابر دارایی در فینال حریف ملوان انزلی شد. در دیدار رفت در تهران محمد حسین انصاری فرد تک گل پرسپولیس را به ثمر رساند تا با تساوی بدون گل در دیدار برگشت ( که باز هم در تهران برگزار شد) قهرمانی به پرسپولیس برسد.
در سال 67 پرسپولیس در مرجله یک چهارم نهایی در ضربات پنالتی استقلال را حذف کرد اما در نیمه نهایی در مجموع دو دیدار 4 بر 3 مغلوب شاهین اهواز شد تا این تیم حریف ملوان در فینال باشد. دیدار رفت را سه بر یک ملوان انزلی برد اما پیروزی 4 بر صفر بازی برگشت قهرممانی رابه شاهین اهواز داد تا این تیم هم به جمع قهرمانان ایران بپیوندد.
در سال 69 تیم ملوان در پنجمی فینال خود با برتری در ضربات پنالتی برابر استقلال در تهران به سومین قهرمانی خود در جام حذفی دست یافت. ملوان در نیمه نهایی در حالی که بازی رفت را 2 بر یک به پرسپولیس واگذار کرده بود در دیدار برگشت با دو گل فراموش ناشدنی مرحوم سیروس قایقران که هر دو از روی ضربات کاشته بود در آخرین روز سال 69 دو بر صفر پرسپولیس را مغلوب کرد و به فینال رسید. در فینال که به صورت تک بازی و در تهران برگزار شد دو تیم پس از تساوی بدون گل ملوان 6 بر 5 در ضربات پنالتی قهرمان شد.
در سال 70 ملوان برای ششمین باردر طول 7 دوره جام حذفی به فینال راه یافت اما پرسپولیس با گل های محسن عاشوری و ناصر محمدخانی ملوان را در اخرین فینال تاریخ باشگاهش ناکام گذارد و خود برای دومین بار قهرمان شد تا سال بعد نماینده ایران در اولین دوره جام در جام آسیا باشد که با قهرمانی پرسپولیس نیز همراه شد.
تیم سایپا در سال 71 با قهرمانی در جام حذفی به عنوان اولین تیم توانست دو جام حذفی و لیگ را در یک سال توامان کسب کند. در دیدارهای پایانی سایپا موفق شد به لطف گل زده در خانه حریف (0-0 در تهران و 1-1 در اهواز) مقابل جنوب اهواز پیروز شود.
در فینال جام 73 تیم بهمن که در دیدار رفت با یک گل مغلوب تراکتورسازی تبریز شده بود در بازی برگشت با دو گل امیر هوشنگ شریفی و اکبر آبسالان به برتری رسید و جشن قهرمانی گرفت.
در جام حذفی سال 74 تیم استقلال برای دومین بار قهرمان شد. استقلال در دیدار رفت در شیراز سه بر یک برق را مغلوب کرد و با برتری 2 بر صفر با گلهای امیر قلعه نوعی در دیار برگشت در تهران جشن قهرمانی گرفت تا پس از سالها بدون جام نماند.
تیم برق که در سال 74 با شکست برابر استقلال در کسب جام ناکام مانده بود در سال 75به همراه بهمن به فینال رسید که پس از تساوی بدون گل در ضربات پنالتی 4 بر 2 پیروز شد و به مقام قهرمانی دست یافت.
در سال 77 تیم پرسپولیس پس از غلبه بر بهپاک بهشهر، پلی اکریل و سپاهان اصفهان در نیمه نهایی استقلال اهواز راشکست داد تا در فینال مقابل استقلال قرار بگیرد. استقلال نیز در نیمه نهایی با تک گل فرد ملکیان پاس را شکست داده بود. در بازی که در 20/4/78 برگزار شد پرسپولیس با گلهای مهدی هاشمی نسب و افشین پیروانی در مقابل تک گل سهراب بختیاری زاده مقابل استقلال پیروز شد و برای سومین بار جام حذفی را تصاحب کرد. پرسپولیس که در لیگ آزادگان همان فصل نیز قهرمان شده بود با این قهرمانی به همراه سایپا تنها تیم هایی هستند که در یک فصل به دو قهرمانی دست یافته اند.
در جام 78 استقلال در نیمه نهایی با دو گل داریوش یزدانی 2 بر 1 سایپا را مغلوب کرد تا در 27 خرداد 79 در فینال برابر بهمن قرار بگیرد که در پایان استقلال با دو گل محمد نوازی و تک گل علی لطیفی در مقابل تک گل رضا جباری برای بهمن سه بر یک این تیم را مغلوب کرد تا به عنوان سومین تیم پس از ملوان و پرسپولیس به سومین قهرمان جام حذفی خود دست یابد.
در سال 79 فجر سپاسی با نتایج یک بر صفرو دو بر یک در شیراز و اصفهان ذوب آهن را مغلوب کرد تا پس از برق شیراز برای دومین بار جام را به شیراز ببرد.
در سال 80 استقلال که در لیگ در هفته پایانی جام قهرمانی را به پرسپولیس واگذار کرده بود عزم خود را با امیر قلعه نوعی برای قهرمانی جزم کرد و به این عنوان برای چهارمین بار دست یافت تا آخرین نماینده ایران در جام در جام آسیا باشد. استقلال پس از عبور از سد لشگر 30 گرگان و ذوب آهن در نیمه نهایی با احتساب گل زده بیشتر در خانه حریف ( 4-2 در اصفهان و 1-3 در تهران) برابر سپاهان پیروز شد و به فینال راه یافت تا در مقابل فجر سپاسی صف آرایی کند. برتری 2 بر یک در شیراز و تساوی دو بر دو در تهران حکم به قهرمانی استقلال داد.
فینالیست های جام حذفی 79 بار دیگر در سال 81 نیز به فینال رسیدند اما این بار ذوب آهن بود که فجر سپاسی را در سومین حضور پیاپی اش در فینال ناکام گذاشت تا در سالی که سپاهان قهرمان لیگ برتر شده بود ذوب آهنی ها نیز از حریف هم شهری خود عقب نمانند و برای نخستین بار صاحب جام شوند. هر دو دیدار فینال در اصفهان و شیراز با تساوی 2-2 به پایان رسید تا ضربات پنالتی در شیراز ذوب آهن را به عنوان قهرمان معرفی کند.
در جام 82 سپاهان پس از برتری در نیمه نهایی مقابل همشهری خود ذوب آهن در ضربات پنالتی ، در فینال برابر استقلالی قرار گرفت که با قرعه ای مناسب در مسیری تقریبا ساده به فینال رسیده بود و موفق شد تا با پیروزی های 3 بر 2 در اصفهان و 2 بر صفر در تهران با اقتدار قهرمان جام حذفی شود تا برای دومین بار متوالی در سوپر جام آسیا نماینده ایران باشد و نیز جام حذفی را نیز در کنار قهرمانی لیگ در ویترین افتخارات خود داشته باشد.

در پایان امیدواریم که به جام حذفی آنچنان که باید بها داده شود و سال آینده که ایران به عنوان نماینده آسیا در جام جهانی حضور دارد با برنامه ریزی بهتر این جام نیز همانند تمام کشورهای جهان در حین برگزاری لیگ برگزار شود!